پرونده: نقش خدمات در اقتصاد؛ اشتغال
۵- اشتغال و بخش خدمات
۵-۱- اهمیت بخش خدمات در اشتغال‌زایی
هنگامی که صحبت به نقش بخش خدمات در میزان اشتغال‌زایی می‌رسد، بهتر است نگاهی به آمار این بخش در کشورهای مختلف بیاندازیم. همان‌گونه که در شکل ۵ قابل‌مشاهده است، بخش خدمات قسمت قابل‌توجه‌ای از میزان اشتغال‌زایی در کشورهای مختلف را برعهده دارد. داده‌های این نمودار از اطلاعات بانک جهانی گرفته شده و متاسفانه اطلاعات کشور ایران در این زمینه کامل نیست، اما در همین شکل نیز به خوبی مشخص است که کشورهای توسعه‌یافته‌ای همچون ایالات متحده و فرانسه بخش اعظمی از میزان اشتغال‌شان را مدیون بخش خدمات هستند. البته روند کشور کره‌جنوبی نیز در این مورد بسیار مورد توجه است. این کشور در سال‌های آغازین دهه هشتاد میلادی وضعیتی مشابه با ایران (حتی بدتر) داشته اما با نرخی صعودی اکنون در وضعیتی مشابه با کشورهای توسعه‌یافته ق��ار گرفته است.
در گزارش جامعی بانک مرکزی اروپا به بررسی رابطه میان اشتغال و بخش خدمات در کشورهای اروپایی پرداخته است. در این گزارش می‌خوانیم آن دسته از کشورهای اروپایی مانند اسپانیا و ایتالیا که عملکرد ضعیفی در رشد بخش خدمات داشته‌اند، شاهد بیشترین نرخ بیکاری نیز بوده‌اند. این گزارش همچنین می‌افزاید که اگرچه روند بیشتر کشورهای اروپایی نوعی همگرایی به وضعیتی مشابه با وضعیت ایالات‌متحده را نشان می‌دهد، اما همچنان شکافی میان عملکرد این کشورها با ایالات‌متحده در این زمینه وجود دارد. از این رو نگرانی عمیقی در سیاست‌گذاران اروپایی احساس می‌گردد تا به شناخت موانع رشد این بخش نائل آیند و بتوانند با رفع این موانع شکاف موجود را از میان بردارند. هنوز توضیح جامعی بر چرایی این عقب‌ماندگی در اشتغال‌زایی (در مقایسه با ایالات‌متحده) که بتواند تایید همگانی را از آن خود کند، وجود ندارد؛ با این حال اقتصاددانان از جنبه‌های مختلفی به آن پرداخته‌اند. بعضی از این جنبه‌ها در بخش سوم همین گزارش مورد بحث قرار گرفت که از تکرار آن خودداری می‌کنیم. اما در گزارش بانک مرکزی اروپا که به طور متمرکز بر روی روند اشتغال‌زایی کشورهای اروپایی متمرکز است علاوه بر ذکر پاره‌ای از دلایل آورده شده از نقش موانع تطبیقی نیز سخن به میان آمده است. منظور از موانع تطبیقی، موانعی است که تطبیق کارگران و افراد ماهر به فعالیت در بخش خدمات را سخت کرده و روند انتقال آنها از بخش تولیدی به بخش خدمات را دشوار کرده است. برای رفع این موانع به دو گونه می‌توان عمل کرد: اول این که به تغییر چارچوب‌های ساختاری اقدام کرد که در این میان نقش سیاست‌گذاران بسیار جدی و حیاتی است و دوم این که بتوان به عدم تطابقی که میان نیروهای کار و نیازهای بازار کار وجود دارند توجه و چاره‌جویی کرد. همان‌گونه که در شکل ۶ مشاهده می‌شود اختلاف و شکاف کشورهای اروپایی با ایالات‌متحده در گذر سال‌ها کاهش یافته است، اما هنوز مطلوب سیاست‌گذاران اروپایی نیست.
۵-۲- نقش چارچوب‌های اقتصادی و سیاست‌گذاری‌ها در میزان اشتغال
در خلال گزارش بانک مرکزی اروپا به نقش پراهمیت سیاست‌گذاری‌های دولت، اتحادیه‌های کارگری، معافیت‌های مالیاتی، عدم سخت‌گیری برای تاسیس شرکت‌های جدید و میزان حداقل حقوق بارها اشاره می‌شود که البته همه این‌ها را می‌توان تحت چارچوب‌های اقتصادی مورد بررسی قرار داد. با توجه به این که بخش سیاست‌گذاری و حاکمیت در بخش‌های پیشین همین گزارش به طور جامع آورده شده، لذا از تکرار آن خودداری می‌شود، اما بر اهمیت آن به خصوص در افزایش میزان اشتغال تاکید می‌شود.
۵-۳- نقش عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار با نیاز بازار کار
یکی از جدی‌ترین عواملی که گزارش بانک مرکزی اروپا بر آن تاکید دارد و آن را از مهمترین دلایل عقب‌ماندن کشورهای اروپایی در مقایسه با ایالات متحده می‌داند، عدم تطابق نیروی کار با نیازی است که بازار کار دارد. این بدان معنی است که انعطاف‌پذیری نیروی کار و آماده ساختن خود برای به عهده گرفتن مشاغل بخش خدمات به خصوص آنان که به مهارت بالاتری نیاز دارند پایین است. این عامل به حدی اهمیت دارد که یکی از چشم‌اندازها و اهدافی که سازمان همکاری و توسعه اقتصادی برای خود در نظر گرفته، ایجاد این اطمینان است که انسان‌ها در هر سنی بتوانند مهارت‌هایی را کسب کنند که از طریق آن به‌صورت بهره‌ورانه و با رضایت مشاغل آینده را انجام دهند.