۷-  فناوری اطلاعات و ارتباطات و نوآوری

در بسیاری از گزارش‌های مرتبط با بخش خدمات به نقش بی‌بدیل فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره  شده است. این نقش آنقدر اهمیت دارد که تصور می‌شود اقتصاد خدمات به واسطه فناوری اطلاعات و ارتباطات متحول می‌شود. گزارش‌های بسیار معتبری در ارتباط با همبستگی این دو عامل وجود دارد. باید یادمان باشد که سه عامل کلیدی در موفقیت کسب‌وکارها در بخش خدمات وجود دارند که عبارتند از بازارهای آزاد، نوآوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات و سازماندهی کار و منابع انسانی. این گونه است که بسیاری از صاحب‌نظران یکی از عوامل اصلی رشد بخش خدمات را در چگونگی به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌بینند.

نوآوری در اقتصادهای دانش بنیان به سه عامل کارآفرینی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و سرمایه انسانی وابسته است. اما در این میان، فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش خدمات به علت کاربرد گسترده‌ای که در صنایع مختلف این بخش و اثرگذاری‌اش بر روی زنجیره ارزش، ایجاد کاربردهای جدید و افزایش بهره‌وری دارد، توجه ویژه‌ای از ما می‌طلبد. نوآوری به طور کلی طیف وسیعی از فعالیت‌ها را می‌پوشاند و در حوزه‌های گوناگونی تعریف می‌شود، اما آن‌چه مبرهن است، نبود نوآوری شرکت‌ها را از رقابت می‌اندازد و زمینه را برای شکست‌شان در تجارت فراهم می‌سازد. لازم به ذکر است که نوآوری را می‌توان در چهار مدل دید. مدل اول نوآوری بر پایه علم، مدل دوم نوآوری بر پایه مهندسی، مدل سوم نوآوری بر پایه کارآمدی و مدل چهارم بر پایه مشتری‌محوری است. نوآوری در بخش خدمات معمولا از نوع نوآوری مدل چهارم است.

     ۷-۱-  موانع نوآوری پیش‌روی شرکت‌های بخش خدمات

همان‌گونه که در شکل ۷ مشاهده می‌شود آن دسته از موانع نوآوری که پیش روی شرکت‌های بخش خدمات قرار دارند در سه گروه موانع اقتصادی، موانع داخلی و موانع دیگر دسته‌بندی می‌شوند. این موانع بر اساس پاسخ‌های پرسشنامه‌ای که در این زمینه به شرکت‌های اروپایی تحویل داده شده، به دست آمده است. به عنوان مثال نزدیک به ۳۵ درصد این شرکت‌ها کمبود سرمایه را یکی از عوامل بازدارنده نوآوری می‌دانند.

قابل مشاهده است که حتی در کشورهای توسعه‌یافته اروپایی، تامین مالی برای بحث نوآوری با چالش روبرو است. بازارهای مالی تنظیم‌شده و توسعه‌یافته‌ای مورد نیاز است تا دسترسی به سرمایه خصوصی را تسهیل کنند. می‌توان درک کرد به دلیل عدم اطمینانی که در بحث نوآوری و بازدهی کوتاه‌مدت آن وجود دارد تمایل کمتری در بین سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این بخش به چشم می‌خورد. این‌جاست که علاوه بر نیاز به نوع سرمایه‌های حمایتی همچون سرمایه‌های خطرپذیر خصوصی به حضور دولت نیز احساس می‌شود. البته باید به خاطر بسپاریم که نوآوری تنها از طریق تحقیق و توسعه محقق نمی‌شود، بلکه از سرمایه‌های غیرملموس مانند به‌کارگیری فناوری‌های نو یا از طریق طراحی، بازاریابی یا تغییر ساختاری نیز اعمال می‌شود. اما متاسفانه آن‌گونه که باید این گونه سرمایه در ارزش‌گذاری‌ها به حساب نمی‌آید و به عنوان سرمایه این شرکت‌ها دیده نمی‌شود. از این رو دسترسی شرکت‌های بخش خدمات را به بازارهای مالی و حتی کمک‌های دولتی محدود می‌نماید.

     ۷-۲-  نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در خدمات

فناوری اطلاعات در زمینه‌های گوناگونی به شرکت‌های بخش خدمات یاری می‌رساند. این زمینه‌ها عبارتند از: امکان ایجاد مدل‌های کسب‌وکار جدید، ایجاد کاربردهای نو، بهبود یا بازآفرینی رویه‌های کسب‌وکار، بهبود خدمات مشتری و افزایش کارایی در طول زنجیره ارزش.

علی‌رغم امکان استفاده از ظرفیت‌ فناوری‌های نوین، استفاده از آن‌ها در شرکت‌ها محدود است. قسمتی از این محدودیت استفاده را می‌توانیم در شکل ۸ و مقایسه استفاده از فناوری‌های نوین در شرکت‌های کشورهای مشخص‌شده را ببینیم. اگرچه فناوری اطلاعات در کشورهایی مانند کشورهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی گسترده است، اما با شبکه‌های گسترده و غیرمتمرکز در عین کارایی و کم‌هزینه‌بودن از اولویت‌های بالای این کشورهای اغلب توسعه‌یافته است.

دولت‌ها باید با اتخاذ سیاست‌های حساب‌شده بازارهای رقابتی برای توسعه شبکه‌های با پهنای باند بالا را تشویق کنند. همچنین آن‌ها باید در حفظ سیاست‌های شفاف، بی‌طرفانه از نظر فناوری و غیر تبعیض‌آمیز بکوشند. به این طریق می‌توان به سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه بر روی زیرساخت‌ها، محتوا و کاربردهای فناورانه امید بست. البته توسعه هر نوع فناوری، چالش‌هایی را به همراه دارد. به عنوان مثال با گسترده‌شدن شبکه‌ها با پهنای باند بالا و دسترسی آسان به اینترنت، دولت‌ها باید به فکر تدوین قوانینی باشند که از دارایی‌های معنوی و فکری افراد در این فضا حفاظت کند. از این رو مطالعات دقیق‌تری در شناخت این فضا و تدوین چارچوب‌های قانونی فکرشده به شدت مورد نیاز است.